“Makinecilik finansal olarak da dikkat ve incelikle yürütülen özel bir ticaret alanı...”
Türkiye’de makine sanayiinin toplam cirosunun genel imalat sanayi toplam cirosu içindeki payı 2022 verilerine göre yüzde 7,2 seviyesinde bulunuyor. 2022 verilerine göre 785,7 milyar TL büyüklüğüne ulaşan makine sanayii toplam cirosunun 546,9 milyar TL’lik bölümünü ise 28 NACE sanayi kodu kapsamındaki makine ve teçhizat sanayi oluşturuyor. Makine sanayiinde istihdam 481 bin kişi, üretim değeri 730 milyar TL, katma değer ise 195 milyar TL olarak hesaplanırken NACE 28 kapsamında istihdamın 308 bin kişi, üretim değerinin 513,2 milyar TL, katma değerin ise 138 milyar TL olduğu görülüyor. Verilere bakınca, bu devasa büyüklükteki sektörün 2022 yılında, serbest bölgeler dahil 25,5 milyar dolar rekor ihracata ulaşmasının bir tesadüf olmadığı anlaşılıyor.
Fakat bu verilerin büyüklüğünü tek başına kavramak göründüğü kadar kolay değil. Çünkü bir sektörün kendi kapasite ve potansiyelinin neresinde olduğunu anlamak için; öncelikle o faaliyet alanını benzerleriyle karşılaştırıp genel ortalamadaki yerini görmek, bunu yaparken de kendi içindeki farklı analiz gruplarındaki karşılıklarını ölçmek gerekiyor. Karşılaştırma yoluyla sağlıklı bir baz oluşturmanın, performans analizini göreceli yorumlardan arındırarak nesnelleştirdiğini düşünüyorum. Oluşturulan bu bazların sektörel bir strateji belirleyebilme, doğru analiz biçimi ve ölçümleme geliştirebilme yönündeki katkıları tartışılmaz.
Yoğun bir veri setiyle hazırlanan “Makine Sektörü Karşılaştırmalı Performans Analizleri” raporumuz da benzer bir yaklaşımla, istatistikleri temel alan karşılaştırmalı bir metodolojiyle hazırlanmıştır. Bu veriler 1,4 milyonun üzerinde firmanın Gelir İdaresi Başkanlığı'ndan (GİB) temin edilen bilanço ve gelir tablosu beyannameleri, Türkiye İstatistik Kurumu'ndan (TÜİK) alınan faaliyet bilgileri ile Türkiye Bankalar Birliği (TBB) Risk Merkezi’nden elde edilen kredi bilgilerinin sektör ve ölçek bazında yıllar itibarıyla toplulaştırılmasıyla oluşturulmuştur. Makine sektörüne özgü olarak da Girişimci Bilgi Sisteminde 16 bine yakın makine üreticisi ile sektör bilançolarına ulaşabilen 14 bin makine üreticisinin verisinden yararlanılmıştır. Makine sektörünün performans göstergelerini diğer imalat sanayi sektörleriyle kıyaslarken bilanço ve gelir tablolarını kullandığımız toplam firma sayısı bu derece yüksek tutularak, dönemsel etkilerden arındırılmış sağlıklı bir veri setiyle ilerleyebilmek amaçlanmıştır.
Söz konusu raporun teknik ayrıntılar içeren tabloları hazırlanırken, analiz birimi olarak “hesaplanan likidite oranları, finansal yapı oranları, devir hızları ve kârlılık” şeklinde 4 kategori belirlendi. Bu kategorilerin altında 13 farklı rasyo esas alınarak, çeşitli yönlerden karşılaştırmalar geliştirildi. Makine sanayinin aktif devir hızı, alacak devir hızı, aktif toplamı içinde banka kredilerinin payı, birikimli kârlılık oranı, net satışa göre brüt satış kârı, cari oranı, net satışlara göre faiz gideri ve pasif toplamı içinde hem kısa hem de uzun vadeli yabancı kaynak oranı genel ortalamaya göre daha düşüktür. Özetlemek gerekirse, makine sanayi varlıklarını diğer sektörlere göre daha yavaş şekilde nakde dönüştürebilmekte, alacaklarını daha geç tahsil edebilmekte, daha az kredi kullanmakta, yatırdığı sermayeye nazaran daha az kar etmekte, kısa vadeli borçlarını ödeyebilme yeteneği daha zayıf olmasına rağmen net satışlarına daha az faiz gideri yansıtmaktadır.
Sektöre yabancı olmayan herkes için tahmin edilebilir olduğunu düşündüğüm bu veriler makineciliğin sadece yüksek üretim gücü ve kalite geliştirmekle ilgili olmadığını, finansal olarak da dikkat ve incelikle yürütülen özel bir ticaret alanı olduğunu gösteriyor. Büyük oranda KOBİ’lerden oluşan bu sanayi kolunun kamuoyunun gözündeki itibarı da firmalarımızın üretim gücünü sermaye gücünün ötesine taşıyan bu özelliklerinden kaynaklanıyor. Çünkü herkesin daha az efor sarf ederek, mümkünse spekülatif araçlarla daha hızlı şekilde kar etmeyi amaçladığı bir dönemde makinecilerin sabır ve azmi, iyi örnek teşkil ediyor.
Kutlu KARAVELİOĞLU
Makine İhracatçıları Birliği Başkanı